Doku, bir objenin, nesnenin ya da maddenin dokunma ve görme duyularıyla algılanabilen yapılarını dışa vuran fiziksel yüzey özelliklerini barındıran bir temel tasarım öğesidir. Doğadaki her nesnenin kendine has yüzey özellikleri yani dokusu bulunmaktadır. Bu dokular nesnelerin yapısal özellikleri üzerinde belirleyici bir rol oynamaktadır. Yüzeyin dokusu hangi tipte olursa olsun parça ve bütün arasında bir ilişki oluşarak dokusal yapı sistemleri meydana gelir. Uzak mesafede dokular, dokusal etkilerini yitirerek yüzey haline gelirler.
Bazı nesnelerin yüzeyleri düzgün ve kaygan iken bazı nesnelerin yüzeyleri pürüzlüdür. Dokunma duyusunun farklılıklarına göre dokuları kabaca yumuşak, orta sert ve sert olmak üzere üçe ayırabiliriz. Dokunma duyusunda algılanan titreşimler ile yüzeyin ne kadar pürüzlü ya da pürüzsüz olduğu hakkında bilgiler vermektedir. Yüzey üzerindeki pürüzler seyrekliğine, sıklığına, alçaklığına ve yüksekliğine bağlı olarak yüzeyin sert ve yumuşak olmasında önemli bir rol oynamaktadır.
İnsan gözü nesneleri ışığın yüzeylere çarpmasıyla algılamaktadır. Doku doğrudan nesnelerin yüzeyleriyle ilgili bir durumdur. Dokunun görsel duyular aracılığıyla algılanabilmesinin şartı ışıktır. Bu nedenle dokuların özellikleri ancak iyi bir ışık altında görülebilmektedir. Doku özellikleri ışığın yönüne ve şiddetine bağlı olarak değişiklik gösterebilmektedir. Her dokunun kendine has bir rengi vardır. Dokular açık-koyu tonlarında da olabildikleri gibi yüzey üzerine düşen ışığın yönü ve şiddetine bağlı olarak değişebilmektedir. Işığın yüzey üzerine şiddetli düşmesi sonucunda yüzey algılanmaktadır. Işığın şiddetinin olması sonucunda ise dokunun renk tonu koyulaşmaktadır.
Doğal, yapay, organik geometrik, kimyasal, dinamik, kristal, mekân ve psikolojik gibi farklı doku türleri bulunmaktadır. Doğal dokular, doğada kendiliğinden oluşan insan eli değmemiş dokulardır. Yapay dokular doğada kendiliğinden oluşmayan dokulardır. Organik dokular, doğada bulunan ve doğal elemanların yapılarını yansıtan hücrelere dayalı dokulardır. Geometrik dokular, doğada kendiliğinden oluşan ve geometrik bir sisteme dayalı olan doğal dokulardır. Kimyasal dokular, atoma dayalı dokulardır. Dinamik dokular, hareketi, hareketin hızını ve enerjisini yansıtan dokulardır. Kristal dokular, doğadaki kristal yapıdaki doğal elemanlardan oluşan dokulardır. Mekan dokusu, açık ya da kapalı bir mekanda oluşan ve doku bütünlüğü taşıyan dokulardır. Psikolojik dokular, yumuşaklık-sertlik, ağırlık-hafiflik, sessizlik-gürültü, huzur-tedirginlik, durgunluk-hareketlilik, sakinlik-heyecan ve kasvet kavramlarıyla insan üzerinde psikolojik etki bırakan dokulardır.
Kelime anlamıyla görme ve dokunma duyusuyla algılanabilen, cisimlerin yüzey alanını oluşturan homojen birimdir. Bu homojen birimin şekli, büyüklüğü, dağılımı, yoğunluğu yüzeyin karakterini oluşturur ve ona özgünlük kazandırır. Doku, yüzeyi düzenli ya da rastlantısal dizilime göre iki şekilde oluşturur. Düzenli dizilimde, yüzeyi oluşturan her bir doku belli bir sistemle sıralanır, belli bir kurala göre kendini tekrarlar. Lifin dokunması ya da örülmesiyle oluşan kumaş yüzeyi buna örnek verilebilir. Rastlantısal dizilimde ise yüzey, birbirini tamamlayan dokuların oluşturduğu bütünlük içinde meydana gelir. Bu grubun sayısız örneğini doğada görmek mümkündür. Yaprak, toprak, tahta parçası, kaya, kum buna örnek verilebilir. Dokular, görsel ve dokunsal (gerçek) olarak iki ana sınıfa ayrılır.
Görsel dokular sadece gözle algılanabilir. İki boyutludur. Çizgilerle, noktalarla, boyalarla açık ve koyu tonlarla yüzeye derinlik kazandırılır. Bu dokuyu genel olarak resim sanatında görmek mümkündür. Dokunsal (gerçek) doku, doğada var olan, dokunma ve görme duyusuyla algılanabilen dokudur. Bu doku için pürüzlü, düz, sert, yumuşak, kaygan gibi sıfatlar kullanıldığı görülür ve bal peteği, ayçiçeği tarlası, ağaç kabuğu gibi örnekler verilebilir. Doğada, sanatta, hayatın içinde anlam kazanan doku kavramının, tekstil ve moda dünyasındaki algısı da oldukça önemlidir. Çünkü kumaşın dokusu tercih edilmesindeki en önemli faktörlerden biridir. Örneğin, tekstilde yaygın kullanım alanına sahip pamuklu kumaşın yumuşak dokusu; esnekliği, güçlü yapısı ve nem tutma özelliği kadar önemlidir. Ayrıca pamuk, doku özellikleri nedeniyle farklı kumaşların yüzey özelliklerini iyileştirmek için de tercih edilir. Yün, rahatsız doku özelliğine rağmen yalıtım avantajı ile ipek ise pürüzsüz dokusu ile ön plana çıkar. Üretiminde dokuma ya da örme teknikleri kullanılmaz. Lifler bir takım kimyasal ve fiziksel işlemlere tabi tutulur. Teknik tekstilin temsilcisi bu ürün; medikal, otomotiv, inşaat, suni deri gibi sektörün ilgi odağıdır.
